ESS - Europejski System Statystyczny oraz Eurostat
Ramowym aktem prawnym Unii Europejskiej określającym zakres i formy działania Europejskiego Systemu Statystycznego (ESS) jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 223/2009 z dnia 11 marca 2009 r. w sprawie statystyki europejskiej. W maju 2015 r. dokonana została nowelizacja tego Rozporządzenia.
Zgodnie z artykułem 4 wyżej wymienionego Rozporządzenia 223/2009: Europejski System Statystyczny (ESS) jest partnerstwem pomiędzy organem statystycznym Wspólnoty, którym jest Komisja (Eurostat), oraz krajowymi urzędami statystycznymi (KUS) i innymi organami krajowymi odpowiedzialnymi w każdym państwie członkowskim za opracowywanie, tworzenie i rozpowszechnianie statystyki europejskiej.
Eurostat to urząd statystyczny Unii Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu. Na poziomie Unii Europejskiej Eurostat zapewnia tworzenie statystyki europejskiej zgodnie z ustalonymi przepisami i zasadami statystycznymi. Eurostat utworzono w 1953 r. w celu wsparcia prac Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, a od 1958 r., po powstaniu Wspólnoty Europejskiej stał się jedną z podstawowych jednostek Komisji Europejskiej. Misją Eurostatu jest dostarczanie Unii Europejskiej wysokiej jakości informacji statystycznych na poziomie europejskim, które umożliwiają porównania między krajami i regionami.
Krajowy urząd statystyczny (KUS) to wyznaczony przez każde państwo członkowskie organ odpowiedzialny za koordynowanie wszelkich działań prowadzonych na poziomie krajowym do celów opracowywania, tworzenia i rozpowszechniania statystyki europejskiej, który działa jako punkt kontaktowy Eurostatu w sprawach dotyczących statystyki. W Polsce tę rolę pełni Główny Urząd Statystyczny.
Inne organy odpowiedzialne w polskim systemie statystycznym za opracowywanie, tworzenie i rozpowszechnianie statystyki europejskiej to:
- Ministerstwo Finansów
- Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
- Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
- Ministerstwo Sprawiedliwości
- Komisja Nadzoru Finansowego
- Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
- Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy
- Instytut Rybactwa Śródlądowego im. S. Sakowicza
- Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera
- Instytut Transportu Samochodowego
- Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Technologii Drewna
- Urząd do Spraw Cudzoziemców
Wykaz KUS i innych organów krajowych odpowiedzialnych za opracowywanie, tworzenie i rozpowszechnianie statystyki europejskiej wyznaczonych przez państwa członkowskie Unii Europejskiej jest dostępny na stronie Eurostatu.
W latach 2012 - 2017, w ramach ESS wydawany był raport, który miał na celu przegląd najważniejszych zmian w statystykach europejskich w danym roku oraz zaprezentowanie organizacji i struktury ESS. Raporty te pokazują również najważniejsze osiągnięcia w ramach systemu i przybliżają czytelnikom wyzwania zwiane z produkcją statystyk europejskich.
Zgodnie z artykułem 13 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 223/2009 sprawie statystyki europejskiej tworzony jest Europejski program statystyczny, który ma na celu zapewnienie ram w zakresie opracowywania, tworzenia i rozpowszechniania statystyki europejskiej, wyznaczenie głównych dziedzin i celów przewidywanych działań na okres odpowiadający okresowi wieloletnich ram finansowych. Europejski program statystyczny jest przyjmowany przez Parlament Europejski i Radę.
Europejski program statystyczny na lata 2021 - 2027 jako część Programu Jednolitego Rynku został ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/690 z dnia 28 kwietnia 2021 r. W przypadku statystyk europejskich ten wieloletni program jest realizowany za pomocą programów rocznych, które określają szczegółowe działania i wyniki na każdy rok.
Polska statystyka publiczna, a w szczególności GUS jako jej krajowy koordynator, zobowiązany jest do udostępniania informacji statystycznej na wielu płaszczyznach. Jedną z nich jest przekazywanie przez GUS statystyk europejskich do Eurostatu. Dane wysyłane corocznie do urzędu statystycznego Unii Europejskiej charakteryzują się najwyższą częstotliwością przepływu.